Ενδεικτικές, κάποιες από τις δράσεις πρόληψης και επαναχρησιμοποίησης υλικών που μπορούν να εφαρμοστούν σε επίπεδο δήμου είναι:
• Δίκτυο βρυσών πόσιμου νερού,
• Παζάρι επαναχρησιμοποιήσιμων υλικών,
• Δημιουργία Κέντρου Επαναχρησιμοποίησης Υλικών (ΚΔΕΥ)
• Δημιουργία σημείων απόθεσης ειδών για δωρεά από τους πολίτες
• Ανάπτυξη δικτύου επαναχρησιμοποίησης υλικών με τοπικές επιχειρήσεις
• Διανομή σε ευάλωτες και κοινωνικές ομάδες επαναχρησιμοποιήσιμα υλικά και περισσευούμενα γεύματα από τους χώρους εστίασης

Για την ενίσχυση της χωριστής συλλογής, ένας δήμος θα μπορούσε να υλοποιήσει δράσεις όπως Γωνίες Ανακύκλωσης, Πράσινα Σημεία (κινητά και σταθερά) και Κέντρα Δημιουργικής Επαναχρησιμοποίησης ή ακόμη να οργανώσει και παζάρια μεταχειρισμένων αγαθών.

Στην Ελλάδα, υπάρχουν δράσεις επαναχρησιμοποίησης για συγκεκριμένα υλικά, όπως:

• Επαναχρησιμοποίηση Ρούχων & Παπουτσιών
Uptextile
Ο βασικός στόχος του προγράμματος «Uptextile» είναι να ενισχυθούν οι εθνικές πολιτικές, για την εφαρμογή μιας χωριστής συλλογής υφασμάτων, αλλά και για τη μείωση, την επαναχρησιμοποίηση, την επεξεργασία και την ανακύκλωση υφασμάτων.
RECYCOM
Η εταιρεία δραστηριοποιείται στον χώρο συλλογής και ανακύκλωσης μεταχειρισμένων ειδών ένδυσης και υπόδησης, τα οποία συλλέγει η ίδια. Τα ακατάλληλα για επαναχρησιμοποίηση ρούχα ανακυκλώνονται για δημιουργία ρούχων καθαρισμού, στουπιών κ.λπ. Η εταιρεία δραστηριοποιείται σε αρκετούς Δήμους της χώρας.
Fabric Republic
H Fabric Republic είναι ένα καινοτόμο και ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης πλεονάζοντος ρουχισμού, το οποίο εστιάζει στις κοινωνικές ανάγκες του σήμερα, δίνοντας έμφαση στην επαναχρησιμοποίηση, στη βιωσιμότητα και την αειφόρο ανάπτυξη.

• Επαναχρησιμοποίηση Ηλεκτρικού & Ηλεκτρονικού Εξοπλισμού
REWEEE
Η REWEE δημιούργησε δύο κέντρα διαλογής και ταξινόμησης παλιών ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών συσκευών με σκοπό την επισκευή και την επαναχρησιμοποίησή τους. Εξειδικευμένοι τεχνικοί ελέγχουν ποιες συσκευές μπορούν να επιδιορθωθούν και τις επισκευάζουν με σκοπό είτε την πώληση είτε τη δωρεά σε ΜΚΟ και ευπαθείς ομάδες.
Επιπλέον, έχει δημιουργηθεί μία πλατφόρμα, όπου ο κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να διαθέσει μια λειτουργική συσκευή, που είναι δυνατόν να επιδιορθωθεί, δηλώνοντας αν ενδιαφέρεται να την ανταλλάξει ή να τη δωρίσει.

• Επαναχρησιμοποίηση Προϊόντων Γυναικείας και Βρεφικής Υγιεινής
Αρκετές εταιρείες προωθούν τις επαναχρησιμοποιούμενες (υφασμάτινες) σερβιέτες καθώς και πλενόμενες (υφασμάτινες) βρεφικές πάνες μέσω των ιστοσελίδων τους, προβάλλοντας τα οφέλη τους, καθώς και οδηγίες ορθολογικού πλυσίματος.

Υφασμάτινες σερβιέτες

1. Επαναχρησιμοποιούμενες υφασμάτινες σερβίετες
2. Υφασμάτινες Σερβιέτες Popolini
3. Επαναχρησιμοποιούμενες Σερβιέτες Bamboo 

Υφασμάτινες βρεφικές πάνες

1. kidscom
2. gabi
3. funkymonkey
4. biosophy

• Επαναχρησιμοποίηση Αχρησιμοποίητων Φαρμάκων
Διάφορες ΜΚΟ συγκεντρώνουν φάρμακα, ακόμα και αν αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί, αρκεί οι ημερομηνίες λήξης να έχουν ένα χρονικό ορίζοντα πέραν του έτους. Τα φάρμακα δωρίζονται σε συνανθρώπους που τα έχουν ανάγκη και δεν έχουν πρόσβαση σε φαρμακευτική περίθαλψη.
Πέραν από το περιβαλλοντικό όφελος από την επαναχρησμοποίηση των φαρμάκων, η δράση αυτή συμβάλλει στην υποστήριξη ευάλωτων κοινωνικών ομάδων.

• Επαναχρησιμοποίηση μεταχειρισμένα Βιβλίων
Κάθε χρόνο διοργανώνονται σε πολλές περιοχές της χώρας παζάρια μεταχειρισμένων βιβλίων με συμβολική τιμή, τα οποία καλύπτουν μεγάλη θεματολογία. Το κοινό δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον αφού κάθε χρόνο προσελκύουν και περισσότερους επισκέπτες, παρότι δεν υπάρχει η αντίστοιχη δημοσιότητα.
Εκτός από το περιβαλλοντικό όφελος, τέτοιες δράσεις συνήθως έχουν και φιλανθρωπικούς σκοπούς.

Επίσης, υπάρχουν και πρωτοβουλίες για την επισκευή διάφορων υλικών από εθελοντές, όπως το Repair Cafe “ΑΝΑΚΥΚΛΩΝΩ ΣΤΗΝ ΠΗΓΗ” (recycleatsource.gr)

Σύμφωνα με τον ΕΣΔΑ 2020-2030 (κεφ. 2.1.5), ο στόχος χωριστής συλλογής των βιοαποβλήτων ορίζεται 35% για το 2025 και 40% για το 2030.

Τα βιοαπόβλητα αποτελούν το μεγαλύτερο κλάσμα των αποβλήτων. Η διαχείρισή τους απαιτεί έναν προσεκτικό και οργανωμένο σχεδιασμό, ο οποίος διαφέρει από δήμο σε δήμο (custom made).
Το δίκτυο καφέ κάδου εντάσσεται μέσα στους επιμέρους σχεδιασμούς, ωστόσο είναι μία πολυδιάστατη δράση που απαιτεί τον συνδυασμό πολλών και διαφορετικών στοιχείων (π.χ. πληθυσμό, παραγωγή βιοαποβλήτων, επιχειρηματικές δραστηριότητες κ.ά.). Τα συλλεγόμενα βιοαπόβλητα θα οδηγηθούν σε κατάλληλες εγκαταστάσεις προς παραγωγή κομπόστ.

Το παραγόμενο κόμποστ αναμένεται να είναι καλής ποιότητας, λόγω της καθαρότητας της πρώτης ύλης και θα διοχετεύεται στην αγορά δια πωλήσεων.
Η μετέπειτα διαχείρισή του (διάθεση στην αγορά, σήμανση, κλπ.), διέπεται από την εθνική νομοθεσία για τα λιπάσματα που υπάγεται στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.

Από τις μονάδες επεξεργασίας προδιαλεγμένων βιοαποβλήτων παράγεται κόμποστ πολύ υψηλής ποιότητας. Ο Δήμος θα μπορεί είτε να διαθέτει δωρεάν μέρος του παραγόμενου κόμποστ στους δημότες για προσωπική χρήση (κήποι, γλάστρες κλπ.), είτε να το χρησιμοποιεί σε πάρκα και άλση, είτε να το διαθέτει στην αγορά προς πώληση.
Το παραγόμενο κόμποστ θα πρέπει να πληροί τις προδιαγραφές που τίθενται συνολικά από την Απόφαση (ΕΕ) 2015/2099/ΕΚ της ΕΕ σχετικά με τον καθορισμό οικολογικών κριτηρίων απονομής του οικολογικού σήματος της EE (Ecolabel) σε μέσα ανάπτυξης, βελτιωτικά εδάφους και εδαφοκάλυμμα, καθώς και τις απαιτήσεις του Κανονισμού (ΕΕ) 2019/1009 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, για τη θέσπιση κανόνων σχετικά με τη διάθεση προϊόντων λίπανσης της ΕΕ στην αγορά.

Με ορίζοντα το 2025 και το 2030, οι στόχοι για την ανακύκλωση είναι 65% και 70% αντίστοιχα. Οι παραπάνω στόχοι για την ανακύκλωση ορίζονται στον Ν.4819/2021 (άρθρο 81), ο οποίος εκτός των άλλων προβλέπει και τους εκάστοτε ποσοτικούς στόχους για διάφορα ρεύματα αποβλήτων.

Για να δεις τους στόχους για κάθε υλικό, πάτα πάνω σε έναν κάδο ή εδώ.

Με ορίζοντα το 2025 και το 2030, οι στόχοι για την ανακύκλωση των αποβλήτων συσκευασίας είναι 65% κ.β. και 70% κ.β. αντίστοιχα.

Οι παραπάνω στόχοι για την ανακύκλωση ορίζονται στον Ν.4819/2021 (άρθρο 82), ο οποίος εκτός των άλλων προβλέπει και τους εκάστοτε ποσοτικούς στόχους για τα υλικά που περιέχονται στα απόβλητα συσκευασίας.

Για να δεις τους στόχους για κάθε υλικό, πάτα εδώ.

Η επίτευξη των στόχων ανακύκλωσης απαιτεί έναν λεπτομερή σχεδιασμό δράσεων (γωνίες ανακύκλωσης, χωριστή συλλογή υλικών, πρόγραμμα «Πληρώνω Όσο Πετάω» – ΠΟΠ κ.ά.) οι οποίες θα πρέπει να εφαρμόζονται παράλληλα και αδιαλείπτως. Βασική προϋπόθεση είναι ωστόσο η συνεπής και συνεχής ενημέρωση των πολιτών.
Κάθε δήμος δύναται να έχει διαφορετικές δράσεις που θα τον βοηθήσουν να πετύχουν τους εν λόγω στόχους, οι οποίες αναφέρονται ρητά στο εκάστοτε Τοπικό Σχέδιο Διαχείρισης Απορριμμάτων (ΤΣΔΑ).

Βάσει της νεότερης νομοθεσίας (Ν. 4819/2021), προβλέπεται η ανάπτυξη δικτύου διαλογής πολλαπλών ρευμάτων, για την επίτευξη των εκάστοτε στόχων.
Ο Δήμος οφείλει να αναπτύξει δράσεις χωριστής διαλογής των ανακυκλώσιμων υλικών, ούτως ώστε να βελτιστοποιήσει τα επίπεδα ανακύκλωσής του και να πετύχει τους προβλεπόμενους στόχους.

Το σύστημα «Πληρώνω Όσο Πετάω -ΠΟΠ» είναι το σύστημα με το οποίο οι παραγωγοί αποβλήτων χρεώνονται με βάση την πραγματική ποσότητα των παραγόμενων από αυτούς αποβλήτων.
Σύμφωνα με το άρθρο 37 του Ν.4819/2021, ο Δήμος με απόφαση του δημοτικού συμβουλίου του καθορίζει:

• τα ρεύματα των αποβλήτων για τα οποία εφαρμόζεται το σύστημα ΠΟΠ
• ο καθορισμός των υπόχρεων προς απόδοση του τέλους,
• τις μονάδες μέτρησης (βάρος ή όγκος) και την αντίστοιχη τιμή μονάδας,
• η αναλογία των ανταποδοτικών τελών που υπολογίζονται κατά το άρθρο 1 σε σχέση με αυτά που εντάσσονται στο παρόν,
• τους τρόπους υπολογισμού, είσπραξης ή επιστροφής ενός μέρους του τέλους και

ό,τι θέμα προκύπτει σχετικό με την εφαρμογή του ΠΟΠ

Σύμφωνα ομοίως με το άρθρο 37 του Ν.4819/2021, ισχύουν:

• Αν ο δήμος έχει πληθυσμό >100.000, υποχρεούται να εφαρμόσει το σύστημα ΠΟΠ από την 1^η Ιανουαρίου του 2023.
• Αν ο δήμος έχει πληθυσμό >20.000 και υπάρχει εν λειτουργία Μονάδα Επεξεργασίας Βιοαποβλήτων (ΜΕΒΑ), τότε ο δήμος υποχρεούται να εφαρμόσει το σύστημα ΠΟΠ για τα βιολογικά απόβλητα από την 1^η Ιανουαρίου του 2023.
• Αν ο δήμος έχει πληθυσμό >10.000, τότε ο δήμος υποχρεούται να εφαρμόσει το σύστημα ΠΟΠ για τα αστικά απόβλητα που παράγονται από ξενοδοχειακά καταλύματα άνω των 100 κλινών από την 1^η Ιανουαρίου 2023

Αν ο δήμος έχει πληθυσμό >20.000, υποχρεούται να εφαρμόσει το σύστημα ΠΟΠ από την 1^η Ιανουαρίου του 2028.

Ο δήμος αν και έχει υψηλά ποσοστά χωριστής συλλογής, έχει χαμηλά ποσοστά ανακύκλωσης εξαιτίας της καθαρότητας των υλικών. Τα υλικά για να ανακυκλωθούν και να αποκτήσουν επιπλέον αξία, πρέπει να είναι καθαρά, αλλιώς καταλήγουν στις χωματερές.

Ο δήμος για να αναχαιτίσει αυτό το πρόβλημα, μπορεί να ενημερώνει τακτικά τους πολίτες για τη σωστή ανακύκλωση, μέσω των δράσεων ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης και να παρακολουθεί σε τακτική βάση τις ποσότητες υπολείμματος που οδηγούνται από τα ΚΔΑΥ στους ΧΥΤΑ.

Επίσης, οι Γωνιές Ανακύκλωσης, τα Πράσινα Σημεία και η Διαλογή στην Πηγή ξεχωριστών ρευμάτων ανακυκλώσιμων υλικών ενισχύουν τα επίπεδα ανακύκλωσης.

Η ύπαρξη προγραμμάτων επιβράβευσης παρακινεί τους πολίτες να ανακυκλώνουν περισσότερο και να ανταμείβονται για τα αποτελέσματά τους. Ο δήμος μπορεί να υλοποιήσει δικό του σύστημα επιβράβευσης αν το θέλει (μέσω εφαρμογών ή κάρτας ανακυκλωτή κλπ) ή να συνεργαστεί με τα ήδη υφιστάμενα.

Υποδομές οι οποίες μπορούν να αυξήσουν τα ποσοστά ανακύκλωσης είναι οι Γωνιές Ανακύκλωσης, τα Πράσινα Σημεία (σταθερά και κινητά), Υπόγειες/Ημιυπόγειες Θέσεις Ανακύκλωσης κ.ά.

Ο δήμος μπορεί να προχωρήσει στην κατασκευή Πράσινου Σημείου είτε μόνος του είτε σε συνεργασία με περισσότερους δήμους ή και τον ΦοΣΔΑ, κατόπιν της σύμφωνης γνώμης των υπόλοιπων δήμων.

Σύμφωνα με το Παράρτημα VI του 4819/2021, στα Πράσινα Σημεία γίνονται αποδεκτά υλικά όπως υλικά συσκευασίας, απόβλητα ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, κλωστοϋφαντουργικά υλικά, μπαταρίες κ.ά. Τα ανακυκλώσιμα οδηγούνται προς ανακύκλωση (ΚΔΑΥ), ενώ εάν υπάρχουν επαναχρησιμοποιήσιμα οδηγούνται προς επαναχρησιμοποίηση σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες μέσω συνεργασιών.

Αναφορικά με τα ΚΔΕΥ, οι δήμοι με πληθυσμό >20.000 υποχρεούνται στην υλοποίηση και λειτουργία ενός ΚΔΕΥ μέχρι το τέλος του 2023, ενώ για τους δήμους με πληθυσμό <20.000 αναλαμβάνουν οι ΦΟΣΔΑ μέσω της προώθησης των διαδημοτικών συνεργασιών.

Στα ΚΔΕΥ δύναται να γίνονται αποδεκτά, μεταχειρισμένα αντικείμενα κάθε είδους, όπως είδη ηλεκτρικού και ηλεκτρονικού εξοπλισμού, παιχνίδια, έπιπλα, ποδήλατα, βιβλία και κλωστοϋφαντουργικά είδη. Με απόφαση της Οικονομικής Επιτροπής Δήμων και του διοικητικού συμβουλίου των ΦοΔΣΑ, κατά περίπτωση, καθορίζεται ο τρόπος αξιοποίησης των μεταχειρισμένων αντικειμένων. Τα επαναχρησιμοποιήσιμα υλικά προτείνεται να προωθούνται αρχικά σε κοινωνικά ευπαθείς ομάδες.

Η απάντηση στη συγκεκριμένη ερώτηση έχει δύο σκέλη. Ο Δήμος θα πρέπει πρωτίστως να βεβαιώσει ότι ο Δήμος ανήκει στη γεωγραφική εμβέλεια του οικείου ΣΕΔ (π.χ. ΑΕΚΚ) και στη συνέχεια να επικοινωνήσει με το ΣΕΔ που διαχειρίζεται το εκάστοτε ρεύμα αποβλήτων στοχεύοντας στη σύναψη σύμβασης.

Για τα στοιχεία επικοινωνίας των ΣΕΔ, πατήστε εδώ.

Φυσικά, ο Δήμος μπορεί να επικοινωνήσει και με τον ΕΟΑΝ.

Σύμφωνα με το άρθρο 91 του Ν.4819/2021, για τους Δήμους που δεν συνάπτουν σύμβαση με φορέα Συλλογικού Συστήματος Εναλλακτικής Διαχείρισης (ΣΣΕΔ) επιβάλλεται πρόστιμο από 1.000 έως 100.000 ευρώ
Επιπλέον, για τους δήμους που παραβαίνουν τις υποχρεώσεις αναφορικά με τα απόβλητα συσκευασιών όπως προκύπτουν από το άρθρο 86 του Ν. 4819/2021 (οργάνωση χωριστής συλλογής των αποβλήτων συσκευασίας σε διακριτά ρεύματα, σε δημοτικές αθλητικές εγκαταστάσεις, παιδικές χαρές, κλπ) επιβάλλεται πρόστιμο ύψους 7,5 ευρώ ανά τόνο σύμμεικτων συλλεχθέντων αποβλήτων.

Τα απόβλητα που οδηγούνται για ταφή θα πρέπει σταδιακά να μειώνονται, καθώς ο στόχος που έχει ορισθεί προβλέπει ότι το 2030 θα πρέπει να θάβονται μόνο το 10% των παραγόμενων αποβλήτων.

Η μείωση των αποβλήτων που θα οδηγούνται για ταφή, μπορεί να επιτευχθεί μέσω κατάλληλων υποδομών (π.χ. ΜΕΑ, ΜΕΒΑ) που προβλέπονται στα οικεία Περιφερειακά Σχέδια Διαχείρισης Αποβλήτων (ΠΕΣΔΑ). Τα απόβλητα αυτά θα θάβονται σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ).

Επιπλέον, για την ελαχιστοποίηση της παραγωγής, ο Ν. 4819/2021 (αρ.38) προβλέπει το τέλος ταφής (αντικίνητρο).

Από την 1^η Ιανουαρίου 2022 επιβάλλεται τέλος ταφής για τις ποσότητες αστικών αποβλήτων το οποίο ορίζεται σε 20 ευρώ ανά τόνο αποβλήτων και αυξάνεται ετησίως κατά 5 ευρώ ανά τόνο και έως την τιμή των 35 ευρώ ανά τόνο, το 2025.

Από την 1^η Ιανουαρίου 2026 το τέλος ταφής ορίζεται σε 45 ευρώ ανά τόνο αποβλήτων και αυξάνεται στην τιμή των 55 ευρώ ανά τόνο από την 1^η Ιανουαρίου 2027, η οποία και παραμένει σταθερή για τα επόμενα έτη.

Το τέλος ταφής υπολογίζεται ανά εξάμηνο με βάση τις πραγματικές ποσότητες αποβλήτων που διατέθηκαν στους Χώρους Υγειονομικής Ταφής (ΧΥΤ).

Υπόχρεοι καταβολής του τέλους ταφής είναι οι ΦοΔΣΑ και οι Δήμοι ή τα νομικά πρόσωπα που ανήκουν στους Δήμους και ασκούν τις αρμοδιότητες ΦοΔΣΑ του άρθρου 227 του ν. 4555/2018 (Α’ 133). Το τέλος ταφής αποδίδεται σε ειδικό λογαριασμό που διατηρεί ο Ε.Ο.ΑΝ. για τον σκοπό αυτόν.